Organ ochrony danych osobowych cz. I

Organ ochrony danych osobowych

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest to organ nowo powołany, nie istniał przed wejściem w życie Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Nowelizacja dokonana dnia 22 stycznia 2004 r. wprowadziła ponadto możliwość powołania zastępcy Generalnego Inspektora[1]. Wprowadzenie do polskiego sytemu organów państwowych GIODO jest najważniejszą gwarancją ochrony prawa do ochrony danych osobowych. Podstawę jego funkcjonowania stanowi u.o.d.o., która określa jego status oraz zadania[2].

Powołanie GIODO miało służyć zapewnieniu należytej ochrony praw osób fizycznych w zakresie dotyczących ich danych osobowych oraz czynić zadość warunkom Konwencji 108 Rady Europy z dnia 28 stycznia 1981 r. o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych oraz dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych[3].

Prawidłowe wykonywanie przypisanych Generalnemu Inspektorowi funkcji kontrolnych i nadzorczych wymaga przyznania mu pełnej niezawisłości i niezależności w strukturze organów państwowych[4]. Instytucjonalne rozwiązania są w tej mierze zróżnicowane. W krajach europejskich funkcjonują organy bądź kolegialne (Francja, Szwecja), bądź jednoosobowe (Niemcy); czasami występują niejako podwójne organy (Austria, gdzie istnieje rada do spraw informatyki o charakterze reprezentacji politycznej, a oprócz niej fachowa komisja do spraw informatyki)[5].

Zgodnie z art. 8 ust. 2 u.o.d.o. Generalny Inspektor jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 4 letnią kadencję licząc od dnia złożenia ślubowania. W opinii Marleny Sakowskiej – Baryły negatywnie należy ocenić fakt, iż ustawa nie precyzuje, do kogo należy wyłonienie kandydata na to stanowisko, kto jest uprawniony do złożenia wniosku w sprawie jego powołania, nie określa również liczby głosów wymaganej dla powołania Generalnego Inspektora. (…) Ze względu na milczenie ustawodawcy co do wskazanych kwestii konieczne jest stosowanie art. 29 ust. 1 i 3 oraz art. 30 i art. 31 Regulaminu Sejmu RP. Na ich podstawie wniosek w sprawie powołania Generalnego Inspektora, mogą zgłaszać Marszałek Sejmu albo co najmniej 35 posłów (art. 30 ust. 1). Do wniosku dołącza się uzasadnienie, dane o kandydacie i jego zgodę na kandydowanie (art. 30 ust. 2). Wniosek składany jest Marszałkowi Sejm (jeśli pochodzi od posłów) odpowiednio w terminie 30 dni przed upływem kadencji (art. 30 ust. 3 pkt 1). Marszałek kieruje wniosek do właściwej komisji sejmowej, która przedstawia mu opinię na piśmie. (…) Powołanie GIODO następuje bezwzględną większością głosów(art. 31 ust. 1). Uchwałę Sejmu w tej sprawie Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu w celu wyrażenia zgody przez Senat(art. 29 ust. 3).

Na podstawie art. 91 ust. 1 pkt. 3 Regulaminu Senatu, Senat podejmuje uchwałę w sprawę wyrażenia zgody na powołanie i odwołanie GIODO, przy czym przed jej podjęciem może wezwać kandydata na to stanowisko albo osobę zajmującą stanowisko do złożenia wyjaśnień i udzielenia odpowiedzi na pytania senatorów (art. 91 ust. 2). Uchwałę Senatu Marszałek Senatu przekazuje Marszałkowi Sejmu (art. 91 ust. 3)[6].  Marlena Sakowska – Baryła zwraca uwagę, że Regulamin Senatu nie wskazuje terminu, ta ma zostać podjęta. Żaden akt nie określa również stosownej procedury, w sytuacji gdyby Senat nie wyraził zgody na powołanie określonego kandydata.

Od kandydat na stanowisko GIODO wymaga się aby kumulatywnie spełnił następujące wymagania:

·       był obywatelem polskim stale zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

·       wyróżniał się wysokim autorytetem moralnym

·       posiadał wyższe wykształcenie prawnicze oraz odpowiednie doświadczenie zawodowe

·       nie był karany za przestępstwo.

Trzy spośród wskazanych powyżej wymogów (obywatelstwo, miejsce zamieszkania i wykształcenie) mają charakter obiektywny, natomiast pozostałe dwa wymogi (wyróżnianie się wysokim autorytetem moralnym oraz posiadanie odpowiedniego doświadczenia zawodowego) mają charakter subiektywny i stanowią podstawy dokonywanej przez posłów i senatorów oceny kandydata na stanowisko Generalnego Inspektora. Wśród ustawowych wymogów wątpliwość może budzić ograniczenie w postaci konieczności posiadania przez kandydata wyższego wykształcenia prawniczego. Taki wymóg uzasadniony jest charakterem działalności Generalnego Inspektora, którego podstawowym zadaniem jest kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych (art. 12 pkt 1 u.o.d.o.)[7].