Ograniczenia i wyłączenia stosowania ustawy cz. I

Ustawa o ochronie danych osobowych przewiduje kilka sytuacji, kiedy stosowanie jej jest ograniczone lub zupełnie wyłączone. Ograniczone stosowanie ustawy następuje w przypadku:

a)     Zbiorów danych osobowych sporządzonych doraźnie wyłącznie ze względów technicznych, szkoleniowych lub w związku z dydaktyką w szkołach wyższych, a po ich wykorzystaniu niezwłocznie usuwanych lub poddanych anonimizacji (art. 2 ust. 3);

b)    Działalności dziennikarskiej, literackiej lub artystycznej – chyba, że wolność wyrażania swoich poglądów i rozpowszechniania informacji istotnie narusza prawa i wolności osoby, której dane dotyczą (art. 3a ust. 2).

Natomiast ustawa w ogóle nie ma zastosowania do:

a)     Osób fizycznych przetwarzających dane w celach osobistych lub domowych (art. 3a ust. 1 pkt. 1);

b)    Podmiotów mających siedzibę lub miejsce zamieszkania w państwie trzecim, wykorzystujących środki techniczne znajdujące się na terytorium RP wyłącznie do przekazywania danych (art. 3a ust. 1 pkt 2).

Ponadto zgodnie z art. 4 przepisów ustawy nie stosuje się, jeżeli umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, stanowi inaczej.

Ustawa przyjmuje w art. 5 rozwiązanie, w myśl którego jej przepisy nie mają zastosowania, jeśli przepisy innych ustaw odnoszące się do przetwarzania danych przewidują dalej idącą ochronę.

Zbiory doraźne

Przepis art. 2 ust. 3 u.o.d.o. wprowadza istotne ograniczenie, jeśli chodzi o zakres stosowania uregulowań przewidzianych ustawą. Nie jest on jednak jasno sformułowany i dopuszcza w istocie dwie możliwe interpretacje.

W myśl pierwszej ustawa nie będzie znajdować zastosowania (poza przepisami rozdziału 5), jeśli zajdzie któraś, choćby jedna, spośród podanych okoliczności:

a)     zbiór sporządzany jest doraźnie albo

b)    zbiór powstaje wyłącznie ze względów technicznych (co występuje m.in. przy sterowanym programem komputerowym przetwarzaniu danych w systemach informatycznych czy telekomunikacyjnych), albo

c)     zbiór sporządzany jest ze względów szkoleniowych (np. dotyczy osób uczestniczących w kursach, odbywających praktykę), albo

d)    zbiór sporządzany jest w związku z prowadzoną dydaktyką w szkołach wyższych (obejmuje studiujących),a ponadto dane zostaną niezwłocznie po ich wykorzystaniu usunięte albo poddane anonimizacji.

Druga interpretacja jest bardziej rygorystyczna. Przyjmuje, że poza zakresem działania ustawy pozostają jedynie zbiory danych osobowych sporządzane doraźnie, które (ponadto) powstały wyłącznie:

a)     ze względów technicznych albo

b)    ze względów szkoleniowych, albo

c)     w związku z dydaktyką w szkołach wyższych,

przy zastrzeżeniu, że dane te po ich wykorzystaniu będą niezwłocznie usunięte albo poddane anonimizacji. Spełnienie podanych warunków prowadzi do sytuacji, w której zagrożenie dla słusznych interesów osób, których dane dotyczą, ulega znacznemu zmniejszeniu[1].

Niezależnie od wskazanych w poprzednim punkcie komentarza rozbieżności interpretacyjnych powstają dalsze jeszcze trudności związane ze stosowaniem art. 2 ust. 3 u.o.d.o., a w konsekwencji i z wyznaczeniem w sposób dokładny zakresu statuowanego wyłączenia. Mają one swoje źródło w nieostrości użytych w tym przepisie określeń, takich chociażby, jak "doraźność", "niezwłoczność", a także "względy techniczne" czy "względy szkoleniowe". Nie jest również w pełni klarowne ratio legis wskazanego przepisu[2].

Działalność dziennikarska, literacka lub artystyczna

Prasową działalność dziennikarską reguluje ustawa Prawo prasowe. Zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 1 tej ustawy prasa oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie oraz tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; prasa obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską.

Działalność artystyczna i literacka to działalność twórcza o indywidualnym charakterze, ustalona w jakiejkolwiek postaci a której rezultaty objęte są przepisami Prawa Autorskiego[3].

W pierwotnym tekście ustawy o ochronie danych osobowych nie przewidziano stosownych wyłączeń, dlatego też podmioty wykonujące działalność prasową, literacką i artystyczną zobowiązane były stosować wszystkie przepisy ustawy[4]. W wyniku nowelizacji z dnia 22 stycznia 2004 r. wyłączono z zakresu stosowania ustawy prasową działalność dziennikarską (w rozumieniu ustawy - Prawo prasowe) oraz działalność literacką, a także działalność artystyczną. Wyłączenie to nie ma jednak charakteru absolutnego, ponieważ nie obejmuje przepisów dotyczących kontroli przetwarzania danych sprawowanej przez GIODO, a także obowiązku zastosowania środków technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia ochrony przetwarzanych danych osobowych odpowiedniej do zagrożeń oraz kategorii danych objętych ochroną[5].

Jak wskazano w przepisie ustawa ma zastosowanie w pełnym zakresie, gdy wolność wyrażania poglądów i rozpowszechniania informacji w działalności prasowej, artystycznej lub literackiej istotnie narusza prawa i wolności osoby, której dane dotyczą. Aby ocenić, czy dochodzi do naruszenia praw i wolności, należy uwzględnić przede wszystkim:

- wagę interesów administratora i osoby, której dane dotyczą;

- typ danych ujawnionych (zwykłe bądź wrażliwe);

- gwarancje praw jednostki wynikające przykładowo z prasowej działalności dziennikarskiej (prawo do odpowiedzi i sprostowania)[6].